Het symposium werd op 3 juni 2016 gehouden in het Gemeentehuis Leidschendam-Voorburg, Raadhuislaan 1, Leidschendam.
Kort verslag van het symposium:
Zoeken naar de rol van de gemeenteraad
De afgelopen jaren kregen gemeentebesturen er veel nieuwe taken bij. Maar ondanks die taakverzwaring, werd het lokale bestuur niet uitgebreid en kreeg het niet meer mensen tot zijn beschikking. Om toch deze opgaven te kunnen uitvoeren, werken gemeenteraden steeds vaker samen met maatschappelijke organisaties en andere bestuurders. Dit vergroot natuurlijk de slagkracht. Maar wie neemt in zo’n samenwerking uiteindelijk beslissingen? Heeft een individuele gemeenteraad nog wel genoeg zeggenschap? Of moet de gemeenteraad een nieuwe rol krijgen? Deze vragen passeerden de revue op het symposium van de tienjarige Rekenkamercommissie Wassenaar, Voorschoten, Oegstgeest en Leidschendam-Voorburg dat vrijdag 3 juni 2016 plaatsvond in het gemeentehuis van Leidschendam-Voorburg.
Taken als de AWBZ, de Jeugdzorg en de Participatiewet liggen sinds kort op het bordje van de gemeenteraad. Het argument om de uitvoering ervan bij de gemeente neer te leggen, was dat gemeenten beter maatwerk kunnen leveren. Gemeenten weten immers wat er leeft onder bewoners en staan dichterbij. Maar maatwerk betekent een taakverzwaring voor raadsleden, colleges en ondersteunende ambtenaren. Daarom werken lokale bestuurders steeds vaker samen met andere partijen.
Op zoek naar nieuwe rol voor de gemeenteraad
De zoektocht naar een nieuwe rol van de gemeenteraad, stond centraal tijdens het symposium dat werd georganiseerd ter gelegenheid van de jubilerende Rekenkamercommissie. De commissie zelf is een voorbeeld van gemeentelijke samenwerking. Wassenaar, Voorschoten, Oegstgeest en Leidschendam-Voorburg werken met dezelfde commissie. De Rekenkamercommissie adviseert de gemeenten hoe zij hun budgetten efficiënt en doelmatig kunnen inzetten. Daarbij kijkt de commissie naar de geformuleerde doelstellingen en of die op een zo efficiënt mogelijke wijze worden behaald. Burgemeesters, wethouders, raadsleden en gemeenteambtenaren woonden het symposium bij. Ook de leden die de afgelopen tien jaar zitting hadden in de Rekenkamercommissie waren aanwezig. Even werd teruggeblikt op de thema’s waarin de commissie het afgelopen decennium een prominente rol vervulde.
Daarna werd vooral gekeken hoe de gemeenteraad zijn rol in de toekomst het beste kan vervullen en hoe daarbij wellicht gebruik kan worden gemaakt van de Rekenkamercommissie. Officieel vervult de gemeenteraad drie rollen namelijk: kaderstellen, controleren en volksvertegenwoordiging. ‘Maar in de praktijk komen raadsleden vaak niet verder dan de controlerende taak’, vertelde burgemeester Van der Sluijs van Leidschendam-Voorburg. ‘De rol van de gemeenteraad moet eerder in het besluitvormingsproces, maar dat kan alleen als op hoofdlijnen wordt gestuurd. Pas bij problemen buig je je over de details.’
Stuur op procesdoelen
Rien Fraanje, bestuurskundige en publicist, pleitte in zijn inleiding voor een veranderende kijk op de drie rollen van de gemeenteraad. ‘Stop met SMART-geformuleerde doelstellingen, maar schets procesdoelen’, betoogde hij. ‘Beperk je kaders en laat ruimte over voor professionals en bewoners. De controlerende taak van de raad moet gericht zijn op de procesdoelen in plaats van de resultaten. En organiseer ook zelf die toetsing. Als volksvertegenwoordiger zou de raad minder moeten vergaderen en meer hoorzittingen en schouwen moeten organiseren. Bevraag de partners waarmee de gemeente samenwerkt. Daarmee creëer je echt draagvlak.’
Tijdens de paneldiscussie met vier raadsleden uit de vier gemeenten en burgemeester Van der Sluijs werden aan de hand van verschillende stellingen, thema’s aangesneden over de rol van de gemeenteraad. Iedereen was blij met de veranderende rol van de gemeenteraad, waarbij meer aandacht aan de voorkant van een proces is, dan alleen achteraf controlerend. Ook dat de dialoog wordt aangegaan met andere partijen, zagen de panelleden als een vooruitgang. Maar de werkdruk ligt hoog, zeker ook door de versnelde wijze van communicatie.
Een duidelijk verschil in opvatting was er over wie nu uiteindelijk de besluiten neemt. Van oudsher is dat de taak van de gemeenteraad. Maar verschillende panelleden gaven aan dat de totstandkoming van een besluit tegenwoordig een gezamenlijk proces is van verschillende partijen die de dialoog met elkaar aangaan. Een enkel raadslid vond echter dat beslissingen nemen puur de politiek toebehoort, dus de gemeenteraad. ‘Maar’, interrumpeerde Rien Fraanje, ‘ook al heb je het formeel recht, bij sommige onderwerpen moet je gewoon samenwerken wil je niet met lege handen blijven staan. Tegen bijvoorbeeld leegstaande kantoorpanden doe je als gemeente alleen niet zoveel. Je moet juist gebruikmaken van de samenleving.’
De raad op zoek naar een nieuwe rol
Afsluitend concludeerde de voorzitter van de Rekenkamercommissie, Peter van den Berg, dat de gemeenteraad écht op zoek is naar een nieuwe rol. Ook hij beaamde dat hierin het schetsen van het proces noodzakelijk is om tot resultaten te komen en niet alleen het doel op zich. En daarmee zag hij ook een rol voor zijn Rekenkamercommissie: Raden ondersteunen bij de nieuwe weg die de lokale bestuurders bewandelen.
Verder…
- Het programma van symposium.
- Essay ‘Sturen in dienstbaarheid’ geschreven door Rien Fraanje, bestuurskundige en publicist en gebruikt bij inleiding.
- Sheets Symposium ‘De raad op zoek naar nieuwe rol?’
Kort verslag symposium.
